Дорнод аймаг

Дорнод аймаг нь Монгол улсын хамгийн зүүн хязгаарт оршдог 124000 км2 газар нутагтай. Газар нутгийн хэмжээгээр улсдаа 3 дугаар байранд ордог.

Дорнод аймгийн хүн ам сүүлийн 3 жилд тасралтгүй өсөж 84 мянгад хүрээд байна. Халх, буриад, барга , үзэмчин үндэстэн ястнууд оршин суудаг. Засаг захиргааны нэгжийн хувьд 14 сум 67 багтай. Нийт хүн амын 55 хувь нь Зүүн бүсийн хөгжлийн тулгуур төв, Цэргийн гавьяаны одонт аймгийн төв Чойбалсан хотод амьдардаг.

Хүний хөгжлийн индексээр 21 аймагтаа эхний байруудад эрэмбэлэгдэж байна. Мөн нэг хүнд ноогдох дотоодын нийт бүтээгдэхүүний хэмжээгээр улсдаа 3-р байранд байна.

“Зүүн Бүсийн оношилгоо эмчилгээний төв”, “Бүсийн төв Онцгой байдлын газар”, “Зүүн бүсийн тулгуур Дорнод бүсийн эрчим хүчний систем” Төрийн өмчит Хувьцаат Компани “Улаанбаатар төмөр замын Баянтүмэн тасаг”, “Чойбалсан Олон улсын нисэх буудал” зэрэг бүсийн хэмжээнд үйл ажиллагаа явуулдаг томоохон үйлдвэр аж ахуйн нэгжүүд байдаг.

Дорнод аймаг нь ОХУ-ын Өвөрбайгалийн хязгаар, БНХАУ-н ӨМӨЗО-ны Хөлөнбуйр, Хянган, Шилийн гол аймгуудтай хиллэдэг. Хилийн долоон боомттойгоос ОХУ-тай авто замын 2, төмөр замын нэг, БНХАУ-тай авто замын 3, агаарын 1 боомтоор харилцдаг бөгөөд Монгол улсын Зүүн хойд Азийн орнуудтай холбогдох хамгийн ойрын гарц юм.

Төрийн болон хувийн хэвшлийн хүүхдийн цэцэрлэг ерөнхий боловсролын сургуулиуд үйл ажиллагаа явуулахаас гадна Улс болон Зүүн бүсийн хэмжээнд дээд боловсрол олгох, үндэсний мэргэжилтэй ажилтан бэлтгэх Монгол улсын их сургуулийн Дорнод аймаг дахь салбар сургууль, Дорнод Политехникийн коллеж, Мэргэжлийн сургалт үйлдвэрлэлийн төв байдгаараа онцлог юм.

Монгол улсын Улсын их хурлаас баталсан Бүсчилсэн хөгжлийн үзэл баримтлалаар зүүн бүсийг аялал жуулчлалын салбараар хөгжүүлэхээр тодорхойлсон. Дорнод аймагт аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх боломж бүхий түүхийн дурсгалт болон байгалийн үзэсгэлэнт газруудтай. Тухайлбал Халхголын бүс нутаг, Чингисийн хүрмэн зам, Буйр нуур, Их бурхант, Мэнэнгийн тал, Цагаан зээр, Хэрлэн бар хотын туурь, Өүлэн эхийн өлгий нутаг, Соёлз уул, гадаад дотоодын жуулчдын анхаарлыг зүй ёсоор татдаг.

“Төрөөс төмөр замын тээврийн талаар баримтлах бодлого”-д заасны дагуу Хөөт- Чойбалсан, Хөөт-Бичигт чиглэлийн төмөр зам байгуулагдахаар улсын хөгжлийн төлөвлөгөөнд тусгагдан төслийн ажил сонгон шалгаруулалтын шатанд байна. Чойбалсан хот нь агаарын тээврийн хувьд олон улсын зангилаа хот болох бөгөөд Чойбалсан хотын олон улсын нисэх онгоцны буудал нь дотоодын нислэгээс гадна Манжуур, Хайлаар чиглэлд олон улсын шууд нислэг үйлдэж байсан бөгөөд цаашид Чойбалсан-Халхгол, Чойбалсан-Эрээнцав чиглэлд дотоодын, мөн Чойбалсан-Рашаант, Чойбалсан-Чита чиглэлд гадаадын тогтмол шууд нислэгийг хийж, аялал жуулчлалын салбарыг хөгжүүлэх боломжтой бүс нутаг юм

Аймгийн 14 сум, 67 багт 84,6 мянган хүн (24919 өрх) буюу улсын нийт хүн амын 2.5 хувь оршин суудаг. Хүний хөгжлийн индекс 2021 онд 0.740 буюу улсад 21 аймгаас 4-рт эрэмбэлэгдэж байгаа бөгөөд жилдээ 999,5 тэрбум төгрөгийн дотоодын нийт бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж, өрсөлдөх чадварын үзүүлэлт болох эдийн засгийн тамир тэнхээ, дэд бүтэц, засаглалын үр ашиг, бизнесийн үр ашиг зэрэг голлох үзүүлэлтүүдээр жигд тэнцвэртэй хөгжиж байна. Мөн эдийн засгийн тамир тэнхээ, бизнесийн үр ашгийн үзүүлэлтүүд нь бусад аймгуудын дундаж үзүүлэлтээс дээгүүр, бизнесийн эрх зүй, хөдөлмөрийн зах зээл, бүтээмж, эдийн засгийн үзүүлэлтүүд улсын хэмжээнд 4 дүгээрт эрэмбэлэгдэж байна. Аймгийн эдийн засгийн салбарын бүтэц бусад аймгуудаас ялгаатай бөгөөд гол салбар нь аж үйлдвэр юм. 2021 оны байдлаар аймгийн ДНБ-д аж үйлдвэрийн салбар 50.1 хувь, хөдөө аж ахуй 31.5 хувь, үйлчилгээний салбар 18.4 хувийг эзэлж байгаа нь уул уурхай, цахилгаан эрчим хүч, боловсруулах үйлдвэрлэлийн салбар нь хөгжиж буйг харуулж байна. Дорнод аймаг нь дотоод, гадаадын хөрөнгө оруулалтыг татах харьцангуй давуу нөхцөлтэй бөгөөд хөдөө аж ахуйн үйлдвэрлэл хөгжүүлэх газрын баялаг нөөцдөө тулгуурлан технологи шингээсэн үйлдвэрлэл бүхий үр тариа, хүнсний ногоо, малын тэжээл бүхий газар тариалан, мах, сүүний чиглэлийн экспортын баримжаатай эрчимжсэн фермерийн аж ахуй хөгжүүлэх, хилийн болон хил орчмын аялал жуулчлал хөгжүүлэх” эрдэс баялгийн салбарыг хөгжүүлэх боломжтой юм.

Газарзүйн байршлын хувьд хоёр улстай хиллэж, зөвхөн Зүүн бүсийн төдийгүй, хил дамнасан бүс нутгийн эдийн засаг, худалдааны зангилаа төв болж, аялал жуулчлал, газар тариалан, хүнс, хөдөө аж ахуйн үйлдвэрлэл үйлчилгээ хөгжих таатай нөхцөлтэй бөгөөд Монгол Улсын далайд гарах олон гарцын уулзвар болох хилийн 6 боомттой, агаарын тээвэр, төмөр зам, эрчим хүч, уул уурхай зэрэг бусад аймаг, хотуудтай харьцуулахад хөгжлийн олон давуу талтай.

Эрчим хүчний дотоодын найдвартай эх үүсвэрээр хангагдсан бөгөөд тээврийн салбарт зорчигч болон ачаа эргэлтээр автозамын тээвэр нь голлох үүрэгтэй бөгөөд Чойбалсан хотоос Эрээнцавын боомтоор дамжин ОХУ-тай төмөр замаар холбогдсон, Зүүн Ази, Европтой болон хамгийн ойр далайд гарах 5-6 гарцуудтай шууд холбогдох боломжтой. Төвлөрсөн болон бие даасан инженерийн хангамжтай орон сууцанд амьдардаг өрхийн тоогоор бусад аймгуудаас 6-т эрэмбэлэгддэг бөгөөд аймгийн төв Чойбалсан хотын хэмжээнд 2022 оны байдлаар 5 ба түүнээс дээш давхартай орон сууц 136 байгаа ба орчин үеийн амины орон сууцны хорооллууд ихээр нэмэгдэж байна. Дорнод аймагт 2016-2022 онд хувийн хэвшлийн хөрөнгө оруулалтаар 1448 айлын орон сууцны 29 барилга ашиглалтад оруулсан байна